Malikî mezhebine göre nikâhın sahih olabilmesi için bazı temel şartlar vardır. Bu şartların bir kısmı Hanefî mezhebinden farklıdır. Sorularınızı ayrı ayrı ve kaynaklarıyla cevaplayalım:

1. Malikî mezhebinde nikâhın şartları nelerdir?
Malikî mezhebinde nikâhın sahih olması için şu şartlar aranır:

İcâb ve Kabul (Teklif ve Kabul): Taraflardan birinin evlenme teklifinde bulunması, diğerinin bunu kabul etmesi gerekir. Bu açık ve anlaşılır bir şekilde yapılmalıdır.

Veli: Kadının velisinin (baba, dede gibi) izni ve katılımı farzdır. Velisiz yapılan nikâh geçersizdir (batıldır). Malikî mezhebinde veli, nikâhın temel şartıdır.

Şahitler: En az iki adil erkek veya bir erkek ve iki kadın şahidin nikâhta bulunması şarttır. Bu kişiler Müslüman, akıllı ve ergen olmalıdır.

Mehir (Mahr): Mehir nikâhın şartı değilse de, mehir belirlenmemişse bile nikâh sahih olur; ancak kadının mehr-i misil (emsal mehir) alma hakkı doğar.

Tarafların evlenmesine engel bir durum olmamalı: Mesela sütkardeşlik, mahremiyet, bekleme süresi (iddet) gibi engeller varsa nikâh sahih olmaz.

2. Veli nikahta taraf olması şart mıdır?
Evet, Malikî mezhebinde velinin nikahta bizzat bulunması ve rızasının olması şarttır. Kadın, velisinin izni olmadan evlenemez. Bu konuda şu hadis kaynak alınır:

“Bir kadın, velisinin izni olmadan evlenemez.”
(Ebû Dâvûd, Nikâh 20; Tirmizî, Nikâh 14; İbn Mâce, Nikâh 11)

3. Veli nikahta bulunsa ve rızası olsa bile kabul eden taraf kadın olsa nikâh sahih olur mu?
Malikî mezhebine göre velinin nikâhta aktif rol alması, yani bizzat icâbı (evlenme teklifini) onun yapması gerekir. Kadın sadece velisinin izniyle kabul eden taraf olamaz. Şöyle özetleyebiliriz:

Eğer kadın kendisi icâb yapar (örneğin: “Sana kendimi nikahladım”), veli de orada olsa bile bu nikâh geçerli sayılmaz.

Velinin, “Kızımı sana nikahladım” gibi ifadeyle icâb yapması gerekir. Kabul ise damat tarafından yapılır.

Bu da Malikî mezhebinin nikâh anlayışında velinin aktif temsil yetkisine sahip olduğunu gösterir.

4. Nikâhın duyurulması için kaç kişi gerekir ve cinsiyet önemli midir?
Malikî mezhebinde en az iki adil erkek şahidin bulunması şarttır.

Alternatif olarak bir erkek ve iki kadın da olabilir. Yani kadınların şahitliği yarım sayılır.

Bu da şu anlama gelir:

Yalnızca kadınlardan oluşan iki veya dört şahitle yapılan nikâh geçersizdir.

Nikâh gizli kalmamalı, toplumda duyurulmalıdır. Bu yüzden şahitler sadece nikâhın sahihliği için değil, aynı zamanda duyurulma (i’lân) amacına da hizmet eder.

Malikîler, nikâhın gizlice yapılmasını mekruh saymışlardır. Nikâhın açıklanması (i’lân) sünnettir.

Özetle:
Şart Malikî Mezhebi Görüşü
Veli Farzdır, nikâhta bizzat bulunmalı
Kadının icâb yapması Geçersiz, icâb veliden olmalı
Şahit sayısı En az 2 erkek veya 1 erkek + 2 kadın
Nikâhın ilanı Sünnettir, gizli nikâh mekruhtur

Kaynaklar:
İbn Rüşd, Bidâyetü’l-Müctehid, c.2, s. 3 vd.

Dârül-İftâ el-Mısriyye (Malikî fıkhına göre)

Zuhaylî, el-Fıkhü’l-İslâmî ve Edilletüh, c.7

Diyanet İlmihali (Malikî mezhebi bölümleri)

Eğer nikâhınızla ilgili özel bir durum varsa, örnek bir senaryo üzerinden hüküm vermemi isterseniz detay verebilirsiniz.